Wat betekent het nieuwe erfrecht voor de KMO-eigenaar?

Op 20 juli 2017 heeft het federaal parlement de wet tot wijziging van het erfrecht definitief goedgekeurd. Hierdoor wordt het gros van de regels van het erfrecht – die reeds dateren van 1804 – gemoderniseerd en aangepast aan de huidige maatschappelijke noden. Deze nieuwe regels, die van toepassing zullen zijn op alle nalatenschap die openvallen vanaf 1 september 2018, hebben ook voor de ondernemer een grote impact op reeds bestaande en nog uit te voeren successieplanningen.

Grotere beschikkingsvrijheid

Eén van de voornaamste doelstellingen van het nieuwe erfrecht is de erflater meer vrijheid geven om over zijn vermogen te beschikken bij wijze van schenking of bij testament.  Daartoe worden de regels met betrekking tot de reserve en het beschikbaar deel gewijzigd.

Onder de huidige regeling varieert de reserve naargelang het aantal kinderen dat de erflater heeft, met een maximum van ¾ als de erflater drie of meer kinderen heeft.  De nieuwe regeling beperkt de reservataire erfaanspraken van de kinderen tot 50% van de fictieve massa, ongeacht het aantal kinderen dat tot de nalatenschap komt.

Concreet betekent dit dat u vrij over de helft van uw vermogen zal kunnen beschikken. Dit biedt ruimere opportuniteiten om bijvoorbeeld de aandelen van een vennootschap te schenken aan het kind dat de onderneming wenst voort te zetten.

Waardering van schenkingen – oude regeling

Teneinde de omvang van de reserve te kunnen bepalen, dient het vermogen van de erflater weder samengesteld te worden, waarbij rekening gehouden wordt met de schenkingen die tijdens het leven zijn gebeurd. De geschonken goederen worden onder de huidige regeling gewaardeerd overeenkomstig hun waarde op datum van overlijden. Er is evenwel een uitzondering voorzien voor de waardering van aandelen van familiale vennootschappen die een reële economische activiteit uitoefenen. Deze aandelen worden gewaardeerd op datum van schenking. Alzo wenst men te voorkomen dat de meerwaarde die gerealiseerd wordt door de begiftigde die het bedrijf verderzet, ten goede zou komen aan de overige erfgenamen.

Dit geeft in de praktijk vaak aanleiding tot onbillijke situaties en familiale twisten. Wanneer aan een kind de aandelen van een familiale vennootschap geschonken worden en aan het andere kind een onroerend goed van gelijke waarde, dan dienen deze goederen op het ogenblik van overlijden van de schenker op verschillende tijdstippen gewaardeerd te worden. De meerwaarde die het onroerend goed inmiddels heeft gekregen, komt ten goede aan alle erfgenamen, terwijl de meerwaarde van de familiale vennootschap niet in rekening moet worden gebracht.

Waardering van schenkingen – nieuwe regeling

Om dergelijke situaties te vermijden, voorziet de nieuwe wet dat alle schenkingen (zowel van roerende als onroerende goederen) gewaardeerd worden op het ogenblik van schenking en geïndexeerd worden tot op datum van overlijden (op basis van de index der consumptieprijzen).

Erfovereenkomsten

Voorts voorziet de wet in de mogelijkheid om een erfovereenkomst af te sluiten met uw kinderen. Zo kan u in een globale erfovereenkomst met alle kinderen vastleggen hoe de nalatenschap – en met name de aandelen van de familiale vennootschap – dient vererfd te worden. Daarnaast heeft u de mogelijkheid om met enkele van de erfgenamen afspraken vast te leggen met betrekking tot een specifieke handeling (bijvoorbeeld de te weerhouden waarde van geschonken aandelen).

Impact successieplanning en inwerkingtreding

De nieuwe regels hebben een verregaande impact op successieplanningen.

Voor reeds uitgevoerde successieplanningen is het van belang om op korte termijn een screening te laten uitvoeren van uw planning:

• de nieuwe regels inzake de reserve en de mogelijkheid om een erfovereenkomst te sluiten bieden immers nieuwe perspectieven om uw bestaande planning te verfijnen of verder te optimaliseren;  en
• u heeft de mogelijkheid om vóór 1 september 2018 een verklaring af te leggen voor een notaris, waarbij aangegeven kan worden dat de huidige regels inzake inbreng en inkorting onverkort van toepassing blijven. Indien geen verklaring wordt afgelegd, zullen alle gedane schenkingen (ook deze van voor de inwerkingtreding van de wet) op het ogenblik van overlijden onverkort onderworpen worden aan de nieuwe regels van inbreng en inkorting.

Wanneer u nog geen successieplanning heeft opgezet, bieden de nieuwe regels ruimere mogelijkheden om uw onderneming over te dragen aan de volgende generatie.

Frank De Langhe – Nicolas Lauwers

Gepubliceerd in VOKA – Ondernemers West-Vlaanderen, editie 14, 22 september 2017.
De publicatie vindt u hier.